Deprem Gerçeği ve Kentleşme Çalıştayı

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Okan Tüysüz, "Eğer Kuzey Anadolu Fayı'nın tümü bir defada kırılacak olursa 7,6'ya varabilecek bir büyüklükten bahsedilebilir. O zaman Kocaeli çevresinde de 8'e varan bir şiddetin etkili olacağını modellemeler bize söylüyor" dedi.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesince, Kocaeli Ticaret Odası'nda (KOTO) düzenlenen "Deprem Gerçeği ve Kentleşme Çalıştayı"nda konuşan Tüysüz, Türkiye'nin açık ve net bir deprem ülkesi olduğunu ve önemli bir deprem kuşağının tam ortasında yer aldığını söyledi.

Kıtaların ve okyanusların sürekli hareket ettiğini, ancak insanoğlunun yaşam süresi içerisinde bunu izlemesinin pek mümkün olmadığına dikkati çeken Okan Tüysüz, son derece yavaş olduğu için dünyada görünen hareketleri doğrudan gözleme şansları olmadığını ama GPS sistemi sayesinde bunları açık ve net bir biçimde izleyebildiklerini kaydetti.

Prof. Dr. Tüysüz, bu hareketlere baktıklarında Arap Yarımadası'nın her yıl 15 milimetre Anadolu'nun üzerine doğru geldiğini ve Anadolu'yu sıkıştırdığını gördüklerini anlatarak, "Bu sıkışma hareketleri yaklaşık 11 milyon yıldan beri sürüyor ve bunun sonucunda sıkışan Anadolu, daha rahat olan batıya doğru bir kaçış gerçekleştiriyor. Tıpkı bir kirazı elinizle sıkarsanız çekirdeği nasıl dışarıya doğru çıkarsa, Anadolu da iki tane fay boyunca batıya doğru hareket ediyor" diye konuştu.

Bu faylardan birinin şu an üzerinde bulundukları "Kuzey Anadolu Fayı", diğerinin de "Doğu Anadolu Fayı" olduğu bilgisini veren Tüysüz, şöyle devam etti:

"Batıya doğru ilerleyen Anadolu, Akdeniz'in içerisinde yer alan bir başka kuşak tarafından güneye doğru çekiliyor ve bu çekilme Batı Anadolu'nun kuzey-güney yönünde genişlemesine sebep oluyor. Dolayısıyla Türkiye, Arap Yarımadası'nın kuzeye sıkıştırması sonucu iki önemli fay boyunca batıya kaçan ve batıdan giderek genişleyen bir görünüm sergiliyor ve bu hareketi sağlayan bütün faylar da ülkenin depremselliğini oluşturan temel unsurlar olarak karşımıza çıkıyor."

"Kuzey Anadolu Fayı hep deprem üretti ve bundan sonra da üretecek"

Prof. Dr. Okan Tüysüz, Kocaeli'nin de üzerinde bulunduğu önemli fay sistemi olan Kuzey Anadolu Fayı'nın, Bingöl Karlıova'dan başlayıp, Erzincan'dan Tosya'ya, oradan Bolu'ya geldikten sonra Bolu'dan itibaren birkaç kola ayrıldığı bilgisini verdi.

Bunun bin 600 kilometre boyunda, dünyanın en önemli faylarından, en önemli deprem kaynaklarından biri olduğuna işaret eden Tüysüz, şunları kaydetti:

"Bunun bin 200 kilometresi Türkiye içerisinde yer alıyor ve Türkiye'de bugüne dek olmuş ve olacak en önemli depremleri üreten temel bir kaynak niteliği de taşıyor. 'Kuzey Anadolu Fayı', tek bir fay değil, bir ana fay ve çok sayıda küçük faydan oluşuyor. Dolayısıyla bu fay gerek ana kolu, gerek ona eşlik eden kolları vasıtasıyla hep deprem üretti ve bundan sonra da üretecek. Bu faydaki kollardan en kuzeyde yer alanı, en sık ve en büyük deprem üretendir. İzmit Körfezi'nden Marmara Denizi'nin içerisine giriyor, denizi geçtikten sonra Evreşe Ovası'nda karaya çıktıktan sonra tekrar Saros Körfezi vasıtasıyla Ege Denizi'nin içerisine girip, Yunanistan'a kadar uzanıyor. Bu koldaki hareket yılda 1,5 santimetre. Bu da çok hızlı dünya ölçeğinde önemli bir deprem potansiyeli demektir."

"Kuzey Anadolu Fayı'nın üzerinde iki tane bölge kaldı"

Okan Tüysüz, 1939'da Erzincan'da meydana gelen depremle, 1942, 1943, 1944, 1951, 1967 ve 1999 depremleri sonucunda Kuzey Anadolu Fayı'nın Karlıova'dan başlayıp Marmara Denizi'ne kadar olan kısmının büyük ölçüde kırıldığını dile getirerek, "Bu kırılan faylar üzerinde bir daha deprem olması için aradan birkaç yüzyıl geçmesi gerekiyor. Kuzey Anadolu Fayı'nın üzerinde iki tane bölge kaldı. Biri, 'Yedisu' dediğimiz Bingöl Karlıova ve çevresinde yer alan fay, ikincisi de Marmara Denizi'nin içi. Dolayısıyla Kuzey Anadolu Fayı'nın üzerinde bundan sonra deprem beklediğimiz iki bölge Bingöl Yedisu ve Marmara Denizi olarak gösterilebilir" şeklinde konuştu.

Kuzey Anadolu Fayı'nın tarihi kayıtlarına baktıklarında, milattan sonra 29 yılından başlayan ve 12 Kasım 1999'a kadar uzanan süreçte önemli, yıkıcı büyük depremler ürettiğini gördüklerini anlatan Prof. Dr. Tüysüz, "Bu dizinin son aşaması 17 Ağustos ve 12 Kasım depremleriydi. 17 Ağustos 1999 depremi olduğu zaman bunun doğusunda ve batısında iki tane deprem bekleniyordu. Biz İTÜ öğretim üyeleri olarak o dönemde Başbakan'a kadar gidip, açıklamalar yaptık ve nitekim 3 ay sonra 12 Kasım depremi oldu. Marmara Denizi'nde bir deprem bekliyorduk, bu deprem henüz olmadı ve hala beklediğimiz bir deprem olarak sırada duruyor. Bugün yapılan araştırmalar, Marmara Denizi içerisinde bir büyük deprem olma olasılığının oldukça yüksek olduğunu gösteriyor" değerlendirmesinde bulundu.

"Kocaeli, depremin kaynağının üzerinde oturan bir şehirdir"

Okan Tüysüz, Marmara Denizi'nde meydana gelecek olası bir depremin çevresini nasıl etkileyeceğini gösteren modellemeleri içeren bir harita göstererek, sözlerini şöyle tamamladı:

"Kocaeli'nin jeolojik haritasına bakacak olursak, Adapazarı'ndan Sapanca'ya, oradan İzmit Körfezi'ne kadar uzanan çukurluk içerisinde zayıf zeminlerin yaygın olduğunu görüyoruz. Bu düz alanlar konforlu olmaları nedeniyle tarihsel dönemlerden beri yerleşim için tercih edilmiş yerler ama sağladıkları bu konfora karşılık zemin nitelikleri zayıf yerler. Dolayısıyla bu zemin koşullarına bağlı olarak Marmara Denizi'nde bir deprem olursa, genellikle beklediğimiz sarsıntının bu çukurluğun içerisini dolduran zayıf zeminlerin daha şiddetli sarsılması, kayalık alanda ise nispeten daha az bir sarsılmayla olayın atlatılacağı şeklinde bir genelleme yapılabilir. Eğer Kuzey Anadolu Fayı'nın tümü bir defada kırılacak olursa 7,6'ya varabilecek bir büyüklükten bahsedilebilir. O zaman Kocaeli çevresinde de 8'e varan bir şiddetin etkili olacağını modellemeler bize söylüyor. Türkiye bir deprem ülkesidir, Kocaeli de depremin kaynağının üzerinde oturan bir şehirdir. Geçmişte depremden etkilenmiştir, gelecekte de etkilenecektir. Bunun ne zaman olacağını söylemek ise maalesef pek mümkün değil."